W pierwszej kolejności wspomnieć należy, że zajmowanie pasa drogowego powinno nastąpić po uzyskaniu decyzji zarządcy drogi. W artykule Zezwolenie na zajmowanie pasa drogowego drogi publicznej opisywałam sytuacje kiedy należy uzyskać zezwolenie w formie decyzji administracyjnej na zajmowanie pasa drogowego. W decyzji tej określony jest termin, w którym możemy zajmować pas drogowy a także powierzchnia zajęcia. Zarówno brak zezwolenia, czyli niewystąpienie o nie bądź zajęcie pasa drogowego przed jego uzyskaniem, jak i przekroczenie powierzchni lub terminu zajęcia określonego w decyzji skutkuje tym, że zarządca drogi zgodnie z przepisami ustawy o drogach publicznych zobligowany jest do wymierzenia kary za zajmowanie pasa drogowego bez zezwolenia, z przekroczeniem terminu lub powierzchni określonej w zezwoleniu.
Pamiętajmy, że zezwolenie na zajmowanie pasa drogowego udzielane jest na wskazany w tym zezwoleniu okres czasu. W ostatnim dniu obowiązywania zezwolenia teren pasa drogowego powinien zostać zwolniony i uporządkowany. Mamy również obowiązek zgłosić zwolnienia pasa drogowego do zarządcy drogi. Oznacza to, że z upływem ostatniego dnia zezwolenia właściciel zarówno obiektu budowlanego w postaci kiosku czy pawilonu handlowego, urządzenia technicznego – np. przyłącza wodociągowego jest zobowiązany do jego usunięcia pod rygorem nałożenia kary za zajęcie pasa drogowego z przekroczeniem terminu zajęcia określonego w zezwoleniu. Ponadto mimo udzielenia “jednorazowego” zezwolenia na lokalizację obiektu niezwiązanego z drogą, dla jego legalnego pozostawania w pasie drogowym, wymagane jest zezwolenie na zajęcie pasa drogowego na każdy kolejny okres pozostawania obiektu w tym pasie. Decyzja zezwalającą na zajęcie pasa może być wydana na różne okresy, począwszy od kilku czy kilkunastu dni po okresy miesięczne, kilkumiesięczne czy roczne, a także dłuższe. Każdorazowo, przed upływem terminu, na który opiewa zezwolenie, podmiot zainteresowany dalszym funkcjonowaniem urządzenia, obiektu w pasie drogowym winien uzyskać kolejne zezwolenie.
Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia z dnia 11 maja 2011 r. sygn. akt: II GSK 513/10: Decyzja zezwalająca na zajęcie pasa drogowego zawiera szereg obligatoryjnych elementów, określonych w art. 40 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach. Jednym z nich jest określenie okresu dopuszczalnego zajęcia pasa drogowego. Z długością tego okresu powiązana jest wprost wysokość opłaty za zajęcie, a wysokość ta jest określana w decyzji. Po zakończeniu okresu objętego zezwoleniem, zezwolenie wygasa, co wywołuje ten skutek, że strona już nie ma zezwolenia i jeżeli nadal zajmuje pas drogowy, to czyni to bez zezwolenia. Strona może wystąpić o nowe zezwolenie, a organ, którego głównym zadaniem, jako zarządy drogi, jest ochrona pasa drogowego ponownie ocenia przesłanki negatywne i pozytywne wydania zezwolenia. Powyższe oznacza, że każde kolejne zezwolenie jest zezwoleniem nowym. Ustawa nie posługuje się pojęciem “przedłużenie zezwolenia”.
Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem odpowiedzialność za bezprawne zajęcie pasa drogowego jest niezależna od winy sprawcy. Przyczyna braku zezwolenia na zajęcie pasa drogowego ani też okoliczności powstania tego zajęcia są nieistotne. Dla wymierzenia kary pieniężnej istotny jest wyłącznie fakt, że dana osoba takiego zezwolenia nie posiadała. Ustawową przesłanką nałożenia kary pieniężnej jest faktyczne zajęcie pasa drogowego bez zezwolenia.
Postępowanie o naliczenie kary za zajmowanie pasa drogowego bez zezwolenia prowadzone jest według procedury określonej w Kodeksie postępowania administracyjnego. Organ zatem w pierwszej kolejności zawiadamia stronę postępowania, czyli osobę bądź spółkę która jego zdaniem dopuściła się zajęcia bez zezwolenia, o wszczęciu z urzędu postępowania administracyjnego. Zawiadomienie takie oczywiście powinno zostać doręczone.
Pamiętajmy, że w trakcie takiego postępowania mamy obowiązek zawiadamiać organ o każdej zmianie adresu. Ponadto przysługuje nam prawo przedkładania organowi dowodów, które mogą świadczyć na naszą korzyść. Możemy także wnioskować o przeprowadzenie przez organ dowodów np. w postaci oględzin. Organ ma natomiast obowiązek zawiadomić nas o zgromadzeniu wszystkich dowodów w postępowaniu i określić termin na zapoznanie się z nimi i wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań.
Jaka jest wysokość kary za zajmowanie pasa drogowego bez zezwolenia?
Stawka opłaty karnej wynosi dziesięciokrotność stawki opłaty za zajęcie pasa drogowego. Oznacza to, że za zajęcie pasa drogowego bez zezwolenia zapłacimy dziesięć razy tyle, ile zapłacilibyśmy za zajęcie na podstawie wydanego zezwolenia. Kara ta jest zatem bardzo dotkliwa.
Czy istnieje możliwość odstąpienia od wymierzenia kary za zajmowanie pasa drogowego bez zezwolenia?
Możliwość w tym zakresie dają przepisy ustawy Kodeks postępowania administracyjnego, które przewidują, że po spełnieniu pewnych warunków organ odstępuje bądź może odstąpić od wymierzenia kary pieniężnej. Poglądy judykatury w zakresie możliwości stosowania przepisów o odstąpieniu od wymierzenia kary w odniesieniu do kar za zajęcie pasa drogowego na podstawie unormowań przewidzianych w ustawie – Prawo o drogach publicznych są rozbieżne.
Na przykład w wyroku z 19.05.2020 r., II GSK 24/20, ONSAiWSA 2021, nr 1, poz. 10 Naczelny Sąd Administracyjny opowiada się za możliwością zastosowania art. 189 kpa. Wg NSA organy powinny przeprowadzić analizę czy istnieją przesłanki do zastosowania art. 189f kpa dotyczącego odstąpienia od nałożenia kary pieniężnej. Przepis ten znajduje się w stosunkowo niedawno dodanym do kpa dziale IVa – “Administracyjne kary pieniężne”. W ocenie NSA brak jest podstaw prawnych by przyjąć, że charakter decyzji nakładających kary za zajęcie pasa drogowego bez stosownego zezwolenia tzw. decyzji związanych, uniemożliwia stosowanie instytucji odstąpienia od nałożenia kary.
Natomiast w wyroku z 8.10.2020 r., II GSK 674/20, LEX nr 3104305. NSA prezentuje pogląd przeciwny. Sąd ten uznał, że przepisy wprowadzone w Dziale IVa zatytułowanym “Administracyjne kary pieniężne” zawierają dyrektywy wymiaru kar administracyjnych, które nie znajdą zastosowania w przypadku kar nakładanych decyzjami związanymi, czyli takich kar, w stosunku do których ustawodawca nakazuje stosować pewien jednoznaczny mechanizm wyliczania sankcji pieniężnej. NSA wskazał ponadto, że decyzja nakładająca karę za zajmowanie pasa drogowego bez zezwolenia ma charakter związany, tym samym nie jest to decyzja wydawana w ramach uznania administracyjnego, w której organ mógłby swobodnie miarkować wysokość nałożonej opłaty, czy też odstąpić od jej nałożenia.
Regulacje dotyczące kar pieniężnych w Kodeksie postępowania administracyjnego dodane zostały do tej ustawy stosunkowo niedawno. Jestem bardzo ciekawa czy kwestia stosowania instytucji odstąpienia zostanie w najbliższym czasie ostatecznie rozstrzygnięta.
Aktualizacja – po przeanalizowaniu nowego orzecznictwa zapraszam do artykułu poświęconego możliwości a niekiedy konieczności odstąpienia od naliczenia kary pieniężnej – Kiedy organ powinien zastosować odstąpienie od naliczenia kar.
